عملیات هات تپ فرایندی است که در مختصات جغرافیایی متفاوت و در زوایا و ابعاد مختلف قابل انجام است. این عملیات بسته به شرایط و نوع اجرای فرایند دارای الزامات، روش ها و مراتب و مراحل خاص خود است. برای مثل زمانی که کار گرم در ارتفاع انجام می شود، شرایط بسیار متفاوت تر از موقعیتی خواهد بود که در آن کار گرم در عمق زمین انجام می شود. زمانی که عملیات هات تپ روی خط لوله انجام می شود فرایندها و مراحل انجام کار تفاوت اساسی با زمانی خواهد داشت که انشعاب گیری روی مخزن انجام می گردد.
یکی از رایج ترین شرایط کاری در هات تپ زمانی است که عملیات در عمق زمین انجام می شود. معمولاً خطوط لوله انتقال سیال بین شهری و درون شهری در زیر زمین کار می شوند و به این ترتیب زمان نیاز به انشعاب گیری گرم، می بایست زمین حفاری شود و عملیات هات تپ روی آن انجام شود. خطوط لوله انتقال آب، نفت، گاز و سایر فرآورده های نفتی و گازی از این قسم محسوب می شوند.
بدیهی است که انجام هات تپ در عمق زمین الزامات ایمنی و فنی متفاوتی خواهد داشت. در این فرایندها ابتدا به ساکن می بایست حفاری انجام شود و عمق حفاری نیز باید تا حدود یک متر پایین تر از سطح لوله انجام گیرد تا مجری عملیات هات تپ به سادگی توان دسترسی به کل جداره خارجی لوله در محل را داشته باشد. علی الخصوص زمانی که عملیات به صورت افقی انجام می شود این الزام قطعی تر و ضروری تر است.
بر حسب الزامات فنی، باید ابتدا حفاری انجام شود، ساپورت ها و پشتیبان های عملیاتی در محل کارگذاری شوند و سپس مراتب عملی انجام هات تپ شامل نصب اتصال، نصب ولو، تست هیدرواستاتیک، نصب دستگاه هات تپ و اجرای عملیات انشعاب گیری به روش گرم به سرانجام خود برسد. نیاز به ذکر نیست که تمامی این مراحل باید بر اساس الزامات فنی مندرج در استانداردها صورت گیرند.
اما باید توجه داشت که هیچ فرایند صنعتی از جمله عملیات هات تپ بدون توجه به فاکتورهای ایمنی در حین کار امکان پذیر نیست. آغاز فرایند انشعاب گیری گرم روی خطوط لوله در عمق زمین نیازمند یکسری آموزش ها و دستورالعمل های ایمنی کار می باشد. در درجه اول ایمنی منطقه حفاری شده باید مورد ملاحظه و توجه ویژه قرار بگیرد. در صورتی که حفاری منطقه بر عهده کارفرما باشد، که اغلب نیز به همین گونه است، مجری عملیات هات تپ در درجه اول باید پروانه کار گرم در ناحیه حفاری شده را دریافت نماید و انجام هر گونه اقدامی پیش از آن خلاف اصول ایمنی نیروی کار و محیط محسوب می شود. پروانه کار گرم به این معناست که کارفرما ناحیه حفاری شده و ایمنی آن را ضمانت کرده است. کارفرما بر حسب تجهیزات و نیروی متخصص، و ناظرین آشنا به انواع خاک و روش های ایمن گودبرداری، عملیات حفاری را به منظور اجرای عملیات هات تپ به انجام می رساند.
البته اخذ پروانه کار بدان معنا نیست که اجرا کننده عملیات انشعاب گرم هات تپ هیچ گونه مسئولیت نظارتی بر ناحیه حفاری شده نخواهد داشت. پیمانکار هات تپ نیز باید بازرسی های لازم را به انجام برساند و در صورتی که در نواحی ای از منطقه گودبرداری دچار شک و شبهه شد حتما به اطلاع ناظر مطلع حفاری برساند. جداره بریده شده از منطقه حفاری می تواند منشأ سوانح خطرناکی باشد و از این حیث باید تا جای ممکن نسبت به آن حساسیت به خرج داد. در صورت هر گونه شبهه ای نسبت به ایمنی جداره ها باید اقدامات لازم جهت نصب ابزارها و دیواره های پشتیبانی کننده جداره انجام شود.
همچنین فضای و مساحت ناحیه حفاری شده باید مد نظر قرار بگیرد. ناحیه حفاری شده باید عمقی تا حدود یک متر زیر لوله مورد نظر داشته باشد و از هر جانب از فرایند عملیاتی نیز حدود یک متر فضای آزاد تخصیص داده شده باشد تا نیروی کار به راحتی تردد کند. برای مثال اگر عملیات هات تپ به صورت افقی انجام می شود باید طول نیپل اسپلیت تی یا سایر اتصالات، طول ولو، طول دستگاه هات تپ و محل تردد همگی پیش بینی شده باشند و طول ناحیه حفاری بر حسب این داده ها محاسبه شود. عرض ناحیه حفاری نیز باید بر اساس تجهیزاتی که می بایست در محل قرار بگیرند، فضای مورد نیاز برای دستگاه هات تپ، و فضای کافی جهت تردد نیروی کار محاسبه شود.
ایجاد فضای مناسب برای جوشکاری اتصال روی خط لوله از مهم ترین نکات در حفاری محسوب می شود. حین حفاری این فضا حتما باید پیش بینی شده باشد. جوشکاری اتصال روی لوله مهم ترین فرایند در عملیات هات تپ به حساب می آید و اگر این فرایند به درستی انجام نشود، سایر فرایندها نیز با ایراد مواجه خواهند شد. هر یک از مراحل مربوط به اجرای هات تپ ایراداتی را می تواند به همراه داشته باشد؛ ولو جزئی یا عمده. بسیاری از این ایرادات قابل رفع هستند و با اتخاذ یک سری راهکارهای اصلاحی می توان رفع و رجوع شان کرد، اما بروز هر گونه ایراد ولو کوچک در جوشکاری اتصال، می تواند عملیات هات تپ را با مشکلات جدی مواجه کند. هات تپ خطوط لوله بسیار به کیفیت جوشکاری اتصال وابسته است، سوراخ شدگی، ترک جوش و مواردی از این نظیر حتی در کوچک ترین مقیاس ادامه فرایند را مخدوش می کند و تیم اجرایی در صورت بروز چنین ایراداتی باید از انجام هات تپ سر باز زند تا به هر نحوی ایراد ایجاد شده رفع گردد. این موارد حساسیت و اهمیت جوشکاری در هات تپ را نشان می دهدو از این رو در خصوص تخصیص فضای مناسب جهت انجام جوشکاری با بیشترین تمرکز لازم باید اهتمام و توجه ویژه داشت.
افزون بر این باید توجه داشت که ایجاد راه های فرار اضطراری برای استفاده اپراتورهای هات تپ در حین کار ضروری است. این مسیر باید سهل الوصول و مطمئن و امن باشد. نصب نردبان جهت تردد نیروی کار از دیگر راهکارها جهت تسریع و اطمینان بخشی به عملیات انشعاب گرم هات تپ محسوب می شود. نردبان ها باید ارتفاعی بیش از سطح زمین داشته باشند تا تردد در آن ها راحت تر باشد. یکی دیگر از راهکارها برای افزایش ضریب ایمنی ناحیه حفاری، حفاری به صورت شیب دار است، یعنی جداره ها دارای شیب باشند.
یکی از نکاتی که نه تنها مجریان هات تپ، بلکه سایر پیمانکاران در فرایندهای دیگر نیز معمولاً نسبت به آن اهمال می ورزند استقرار ماشین آلات و دستگاه ها در کنار ناحیه حفاری است. برخی دستگاه ها سنگین وزن بوده و حین انجام کار دارای لرزش و نوسان می باشند. برای مثال جهت انجام عملیات هات تپ در بیابان ها که دسترسی به خطوط سیم برق وجود ندارد چاره ای جز استفاده از ژنراتورها نخواهد بود. چنان که می دانیم ژنراتور حین عملکرد دارای لرزش بوده و محیط اطراف خود را تحت تأثیر قرار می دهد. حال اگر فاصله این دستگاه با ناحیه حفاری جهت هات تپ کم باشد، ارتعاش دستگاه باعث تحریک ناحیه حفاری و چه بسا فرونهشت خاک به درون گودال کنده شده می شود. در این شرایط خطراتی مزمن می تواند نیروی کار را تهدید کند. باید توجه داشت که وزن خاک در مقایسه با حجمش بسیار بالا می باشد و از این رو باید تمامی نکات ایمنی جهت پیشگیری از ریزش جداره های گودال در نظر گرفته شود. استفاده از کلاه ایمنی برای نیروی کار حاضر در گودال جهت اجرای هات تپ ضروری است و در این خصوص هیچ گونه ملاحظه ای قابل توجیه نیست.
به طور کلی مجری هات تپ باید آشنایی کامل و جامع با انواع خاک، روش های حفاری و استانداردهای آن، تدابیر لازم جهت ممانعت از ریزش جداره، ایمنی و اقدامات اضطراری در حین سوانح و اطلاعاتی ا این دست داشته باشد تا بتواند بدون هیچ کونه آسیبی به نیروی کار، تجهیزات و فرایند هات تپ، عملیات را با بهترین کیفیت تحویل دهد. |